PROJEKTY /

SYGNAŁY / research projektowy

Projekt Sygnały odwołuje się do wielowiekowej tradycji muzycznej „fife and drum”, tj. wykorzystania fletów i instrumentów perkusyjnych do generowania sygnałów akustycznych w kontekście militarnym.

Projekt realizujemy z Krzysztofem „Arszynem” Topolskim: https://krzysztoftopolski.wordpress.com/sygnaly-signals/ tutaj znaleźć można zgromadzone przez niego informacje o części perkusyjnej.

W tym miejscu czuję się zobowiązana podkreślić, że w zagadnieniu tym interesują nas historyczne aspekty łączenia i akustycznego kontekstu wykorzystywania naszych instrumentów, tj. zjawisko kulturowe. Zdecydowanie odcinamy się od łączenia tych poszukiwań z aktualnie toczącymi się i jakimikolwiek konfliktami zbrojnymi.

Projekt realizuję ze środków Miasta Gdańska w ramach Stypendium Kulturalnego.

Niniejszy artykuł ma charakter bloga – zbioru notatek i ciekawych informacji, na które natknęliśmy się w badawczej części projektu.


The Compleat Tutor for the Fife

The Compleat Tutor for the Fife, containing the best & easiest instructions to learn that instrument, with a collection of celebrated march’s & airs perform’d in the Guards & other regiments &c. …
N.B. The tunes in this book are proper for the German Flute.

Podręcznik gry na fife, który po raz pierwszy napotkałam w Bibliotece PAN w Gdańsku (mikrofilm). Dostępny jest także na IMSLP:

https://imslp.org/wiki/The_Compleat_Tutor_for_the_Fife_(Anonymous)

Wydany w Londynie (C & S Thompson, ze strony tytułowej dowiadujemy się, że budowali instrumenty: skrzypce, oboje, flety traverso)

Instrukcja zawiera:
uwagi o zadęciu
tabelę chwytów: skala d1- a3, dźwięki do h2 uzyskiwane przez przedęcie (!)
podstawowe wyjaśnienie rytmu oraz metrum i sposobu tupania sobie to tego :) uwaga! takty na trzy wybija się tu: stopa w dół na raz i w górę na trzy :)

Następują nuty:
sygnały armii angielskiej (The English Duty)
sygnały armii szkockiej
różne pojedyncze sygnały, marsze itd, 2 kotyliony
Niemal cały zapis jednogłosowy, poza ostatnimi czterema marszami – na 2 głosy.


Długie flety wojskowe w XVI wieku

interesujące daty / tłumaczenie fragmentów konspektu Ardala Powella z moimi notkami / źródło oryginalne: https://www.enterag.ch/anne/renaissanceflute/mfb/mfbhandout.html

około 1300 / W Pieśni o Nibelungach zestawienie dźwięku fletu z puzonem i trąbką.

Rozgłośnym w dali dźwiękiem zagrzmiały puzony,
Z niemi trąby i flety, — a głos oddalony
Brzmiał szeroko po murach wormackiej stolicy:
Wszędzie koni dosiedli dzielni wojownicy.
[Niedola Nibelungów, XII, tłum. Ludomił German]

1339-44 / Manuskrypt Roman d’Alexandre zawiera ilustracje żołnierzy grających na instrumentach na wysokich murach obronnych.

[link do manuskryptu online: https://digital.bodleian.ox.ac.uk/objects/ae9f6cca-ae5c-4149-8fe4-95e6eca1f73c/surfaces/b5c6538a-5326-4b0f-8a26-3bcc9055306e/ przy pobieżmym przejrzeniu fletów nie znalazłam :)]

1374 /Miasto Bazylea zatrudnia flecistów.

1476 /Szwajcarska piechota rewolucjonizuje europejskie techniki wojskowe, w tym użycie fletów i bębnów.

1494 /Francuska Ecurie, czyli dział zaopatrzenia wojskowego, dokonuje płatności na rzecz tambourins suisses (szwajcarskich bębniarzy).

1505 /Papież Juliusz II zakłada Gwardię Szwajcarską w Watykanie; dwóch bębniarzy i dwóch flecistów pojawia się w dokumentach od 1548 do 1814 roku.

off-topic Chłopiec grający na flecie z Muzeów Watykanu; źródło: Wikimedia Commons

1511 / Sebastian Virdung wydaje w Bazylei pierwsze drukowane dzieło na temat instrumentów muzycznych Musica getutscht, w którym używa terminu Flöten dla fletów prostych, rezerwując słowo Zwerchpfeiff dla wojskowego fletu.

Link do traktatu: https://imslp.org/wiki/Musica_getutscht_(Virdung,_Sebastian)

1520 / Pięć fletów i trzy bębny grają na słynnym spotkaniu Henryka VIII z Franciszkiem I, zwanym Field of the Cloth of Gold (Pole Złotogłowia).

The National Flute Associacion na fb: Henry VIII owned as many as 76 recorders at the time of his death! artykuł
Boaz Barney odpowiada: He also owned about 80 flutes, some of them very fancy (ivory, ebony and silver!) although the article doesn’t mention that…

instrumenty w inwentarzu Henryka VIII: https://en.wikipedia.org/wiki/Inventory_of_Henry_VIII


Musicians with Drum, Flute-a-bec, Trumpet, Harp and Dulcimer. Eng. c.1540 (psalter of Henry VIII) Royal 2A XVI. BL

1529 / Musica instrumentalis deudsch Marcina Agricoli wspomina o Schweitzerpfeiffen (szwajcarskich fletach), jednak nie opisuje wojskowych fletów.

1526Hans Burgkmair z Augsburga (1473-1531) publikuje niezwykle bogaty i szczegółowy zbiór rycin zatytułowany Triumf Maksymiliana I , przedstawiający wyimaginowany triumfalny pochód cesarza rzymskiego, na którego czele stał jego osobisty flecista, Antoni z Dornstätt.
1529Grafika w Galerii Uffizi we Florencji (Gabinetti dei disegni, Stampe sciolte 27) przedstawia triumfalny wjazd Karola V do Bolonii na czele procesji, w której oprócz pikinierów i arkebuzerów znajdują się także grajkowie na piszczałkach i doboszach.
1529Musica instrumentalis deudsch opublikowana w Wittenberdze przez Martina Agricolę ( ok. 1486-1556). Chociaż odnosi się on do Schweitzerpfeiffen (szwajcarskich piszczałek), jak również Querfeiffen lub Querpfeiffen , Agricola wyraźnie nie opisuje fletów wojskowych, lecz raczej inny rodzaj instrumentu do gry w czterogłosowych konsortach.
1548Kiedy Henryk II żeni się z Katarzyną Medycejską, grają zarówno flauti d’Alamagna, jak i flauti traversi . Podczas przyjęcia pary królewskiej w Lyonie we wrześniu, na tę okazję zatrudniani są dodatkowi gracze, a korpusy piszczałek i bębnów prowadzą gildie i kolumny piechoty w procesjach przez miasto, podczas gdy gwardia szwajcarska króla przyprowadza własne piszczałki i bębniarzy. W intermedi, przeznaczonych do rozrywki dworu, gra się na fletach poprzecznych ( flauti d’Alamagna ) w czterogłosowych konsortach, czasami ze spinetami i grupami viole da gamba.
1555Podręcznik dyscypliny wojskowej Leonharda Fronspergera, Fünff Bücher. Von Kriegss Regiment und Ordnung (Frankfurt, 1555).
1556 L’Epitome musicale de Tons, Sons et Accords, des Voix humaines, Fleustes d’Alleman, Fleustes a Neuf trous, Violes, et Violons Philiberta Jambe de Fera (Lyons: Michael du Bois, 1556), obszerne wprowadzenie do teorii muzyki i praktyce, pierwsze miejsce zajmuje flet poprzeczny i w ogóle nie wspomina o fifie.
1574Kiedy matematyk, lekarz i teoretyk statystyki Girolamo Cardano opisuje instrumenty dęte w swoim rękopisie De Musica , nie wspomina o flecie poprzecznym, lecz o piszczałce wojskowej ( fifolae ), która ma skalę zaledwie 9 tonów.
1578Atrybut drzeworytniczy. Tobias Stimmer pokazuje Minerwę grającą na „Zwerchpfeif”
1589Thoinot Arbeau w swoim francuskim podręczniku tańca Orchesographie (1589) opisuje specjalny szwajcarski styl gry, w którym piszczałki używają specjalnej twardej artykulacji i grają razem z dużymi bębnami bocznymi. Chociaż pisze, że muzyka piszczałek jest improwizowana na miejscu, podaje przykłady rodzaju improwizacji, którą grają.
1819Szwajcarskie rozporządzenia federalne dotyczące bębnów zawierają wydrukowane melodie piszczałkowe.